Zaktualizowano dnia 21 listopada 2024
Zgłaszanie naruszeń przez sygnalistę, bywa kojarzone z praktykami mającymi na celu działanie na niekorzyść innych. Zupełnie niepotrzebnie! Zatem, czy sygnalista to donosiciel? Kim właściwie jest i co może zgłosić? Na te i inne pytania dotyczące sygnalistów odpowiemy w dalszej części artykułu.
Kim jest sygnalista?
Sygnalistą określa się osobę zgłaszającą naruszenia prawa Unii Europejskiej, które są szkodliwe dla interesu publicznego. Takie działanie mają na celu ochronę interesu publicznego oraz zapobieganie naruszeniom prawa, ponieważ zgłaszanie takich naruszeń przyczynia się do ścigania tego typu przypadków oraz prowadzenia postępowań wyjaśniających.
Warto dodać, że to, kim jest sygnalista, a także warunki jego ochrony (o czym dowiesz się w dalszej części artykułu) są uregulowane w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.
Czy sygnalista to donosiciel?
Donosiciel to określenie negatywnie nacechowane i stosowane najczęściej w sytuacji, gdy osoba działa dla własnej korzyści. W związku z tym sygnalista nie jest donosicielem, ponieważ jego intencją jest działanie dla dobra społecznego.
Poznaj środki ochrony i wsparcia osób zgłaszających na “Kursie Sygnalisty”
Co może zgłosić sygnalista? – naruszenia objęte zakresem stosowania aktów Unii
W dyrektywie można znaleźć minimalne normy ochrony sygnalistów zgłaszających naruszenia objęte zakresem stosowania aktów Unii, które zostały określone w załączniku. Wynika z nich, że sygnalista może zgłosić naruszenia z dziedzin, takich jak:
- zamówienia publiczne – naruszenia procedur przetargowych, korupcję, nepotyzm;
- usługi, produkty i rynki finansowe oraz zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu – naruszenie zasad przeciwdziałania praniu pieniędzy, manipulacje rynkiem finansowym;
- bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami – np. produkcję i sprzedaż produktów niespełniających norm bezpieczeństwa;
- bezpieczeństwo transportu – naruszenia norm bezpieczeństwa w transporcie i nieprzestrzeganie przepisów transportu drogowego bądź lotniczego;
- ochrona środowiska – nielegalne składowanie odpadów; naruszenie norm emisji zanieczyszczeń;
- ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe – nieprzestrzeganie zasad przy pracy z materiałami radioaktywnymi;
- bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt – produkcję oraz sprzedaż skażonej żywności;
- zdrowie publiczne – naruszenie przepisów dotyczących bezpieczeństwa leków;
- ochrona konsumentów – wprowadzanie w błąd kupujących czy naruszenie przepisów o rękojmi i gwarancji;
- ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych – nielegalne przetwarzanie danych osobowych czy brak odpowiednich zabezpieczeń w systemach informacyjnych.
Co może zgłosić sygnalista? Pozostałe naruszenia
Przepisy określają również, że sygnalista może zgłosić także naruszenia, które mają wpływ na finansowe interesy Unii, w tym te dotyczące:
- zasad konkurencji i pomocy państwa;
- rynku wewnętrznego i działań związanych z nieprzestrzeganiem przepisów o podatku od osób prawnych;
- praktyk, które mają na celu uzyskanie korzyści podatkowej, sprzecznej z przedmiotem bądź celem mającym zastosowanie przepisów o podatku od osób prawnych.
Lista tego, co może zgłosić sygnalista, może być jednak znacznie dłuższa. Ustawodawca może w stosownych przepisach poszerzyć zakres aktów prawnych i dziedzin, które będą podlegać takim samym wymogom, jak te umieszczone w dyrektywie o sygnalistach. Co więcej, pracodawca może wskazać własne przykłady naruszeń w wewnętrznych procedurach, co znacznie poszerza możliwości sygnalistów.
Czy można zwolnić sygnalistę?
Nie można zwolnić sygnalisty. Dlaczego? Zadaniem państw członkowskich jest podejmowanie niezbędnych środków zakazujących działań odwetowych wobec sygnalistów, w tym zwolnienia. Wśród innych tego typu działań wymienia się m.in.:
- zawieszenie;
- przymusowy urlop bezpłatny;
- zwolnienie;
- degradację;
- wstrzymanie awansu.
Jak zostać sygnalistą?
Ze względu na rosnącą świadomość odnośnie naruszeń, które mogą mieć negatywny wpływ na działanie danej organizacji, coraz więcej osób zastanawia się nie tylko, co może zgłosić sygnalista, ale również, kto może pełnić taką funkcję. Jak się okazuje, sygnalistą jest każda osoba fizyczna, która zgłaszania naruszenia prawa bądź ujawnia informacje publiczne o naruszeniu prawa w podanym zakresie.
Możliwości zgłaszania określonych naruszeń przysługują Ci, jeśli jesteś:
- pracownikiem;
- pracownikiem tymczasowym;
- osobą świadczącą pracę na innej podstawie niż stosunek pracy;
- przedsiębiorcą;
- prokurentem;
- akcjonariuszem lub wspólnikiem;
- członkiem organu osoby prawnej bądź jednostki organizacyjnej, która nie posiada osobowości prawnej;
- osobą świadczącą prace pod nadzorem bądź kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy;
- stażystą;
- wolontariuszem;
- praktykantem.
Sygnalistą może więc zostać każdy w związku z posiadaną wiedzą na temat prawa w miejscu pracy bądź w kontekście związanym z pracą. Ważne jest, aby osoba zgłaszająca, która ma dowód zgłaszanego naruszenia, dokonała go w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami prawa i nie czerpała z tego korzyści osobistych.
Więcej na temat zawodu przeczytasz w artykule “Sygnalista w zakładzie pracy – to obowiązek pracodawcy”.
Przygotowanie do zgłaszania naruszeń
Zgłaszanie naruszeń ma na celu ochronę dobra społecznego, dlatego warto podejmować takie działania. Sygnaliści często jednak rezygnują ze zgłaszania swoich zastrzeżeń lub podejrzeń, ponieważ martwią ich możliwe działania odwetowe.
W związku z tym warto przygotować się do zgłaszania naruszeń i zapoznać ze środkami ochrony sygnalistów realizując „Kurs Sygnalisty”, oferowany przez naszą instytucję. Dzięki temu uczestnik zdobędzie wiedzę i umiejętności z zakresu zgłaszania naruszeń prawa Unii Europejskiej w zakładzie pracy na podstawie obowiązujących aktów legislacyjnych oraz we współpracy z organami państwowymi.
